မောင်တူရေးသည်။
Border News Agency
မြောက်ဦး၊ ဇူလိုင် ၂၄။

ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်၏မြေနှင့်ပဋိပက္ခဆိုင်ရာလမ်းညွှန်ချက်မှတ်စု။

က.မြေယာပြဿနာများအပေါ် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ဆောင်ရွက်ရာတွင် မဏ္ဍိုင်သုံးရပ်နှင့်သဟဇာတဖြစ်စေရန်စီမံခြင်း။

• မြေနှင့်ဆက်စပ်နေသော ပဋိပက္ခများး (Land- Related Conflict Issues) မြားကို စေ့စပျညှိနှိုင်းရာတွင်၊ပဋိပက္ခရေခံမြေခံများအပေါ် သူ့အရပ်သူ့ဇာတ်အရ ကွဲပြားသောစတင်ချဥ်းကပ်မှုများ (Entities’ Different Entry Points) ပြုလုပ်ရန်ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်ရာတွင်၊ ပဋိပက္ခသံသရာ(Conflict Cycle)၏ အဆင့်တိုင်း၊ ဖြစ်စဥ်တိုင်း၊ အခြေအနေအမျိုးမျိုးတိုင်းအတွက် ဖြေရှင်းရန်အစီအစဥ်များဖြင့်ကိုင်တွယ်မှုများ (Programming Approaches)တွင်လည်းကောင် ထိုသို့အစီအစဥ်များဖြင့် ကိုင်တွယ်မှုအတွက် လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးအပ်မှုများ(Mandates)တွင်လည်းကောင်း၊ မဏ္ဍိုင်များနှင့် ပဋိပက္ခရေခံမြေခံများကြားတွင် အပြန်အလှန်တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုများကို ခွဲဝေရာတွင်လည်းကောင်း ကုလသမဂ္ဂအနေဖြင့် မိမိ၏မဏ္ဍိုင်များအချင်းချင်းကြားတွင်ဟန်ချက်ညီသဟဇာတကျမှုများ (Coherence And Coordination Across)ရှိစေရန် ဆောင်ရွက်ရမည်။
• ဋိပက္ခ၏ အခြေအနေအမျိုးမျိုးကိုဖြေရှင်းရန် အစီအစဥ်ရေးဆွဲမှု (Programming) တွင် ကိုယ့်ဖာသာကိုယ့်ရပ်တည်လည်ပတ်နိုင်သော ယန္တရားစနစ်(System Fragmentation)များကိုကျင့်သုံးသင့်ပြီး ထိုစနစ်ယန္တရားများက လုပ်ငန်းစဥ်ဆင့်ပွားရလဒ်ကောင်း (Better Sequencing of Activities)ကိုဖြစ်ပေါ်စေကာ ပဋိပက္ခသံသရာလည်ပတ်မှုကို ရပ်တန့်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

ပဋိပက္ခ၏အခြေအနေအမျိုးမျိုးကို ဖြေရှင်းရန်အစီအစဥ်ရေးဆွဲမှုတွင် မြေ ယာနှင့်ပတ်သက်သော ပဋိပက္ခအပေါ်ပူးတွဲခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာသုံးသပ်မှု(Joint Conflict Analysis)၊ လုပ်ငန်းစဥ်(Plann ing)ရေးဆွဲခြင်း၊ အချက်အလက်များကောက်ယူခြင်း(Assessment)၊ စောင့်ကြည့်လေ့လာခြင်း(Monitoring)၊ အခြေအနေများကိုပြန်လည်တင်ပြခြင်း (Reporting)ပါဝင်ရမည်။

ထိုအစီအစဥ်များအတွက် မြေနှင့်ပတ် သက်သော သတင်းအချက်အလက်များကို နိုင်ငံအဆင့် (National)၊ ဒေသတွင်းနိုင်ငံများအဆင့် (Regional)၊ နိုင်ငံတကာလွမ်းခြုံအဆင့် (Global)နှင့် ကုလသမဂ္ဂ၏ယန္တရားအဆင့်ဆင့်က ဖြန့်ဝေပေးရမည်ဖြစ်သည်။

(နိုင်ငံတကာဥပဒေစံနှုန်းများအရ “ကိုယ်ဖာသာကိုယ်ရပ်တည်လည်ပတ်နိုင်သောယန္တရားစနစ်(System Fragmentation)” ဆိုသည့်မှာ လုပ်ပိုင်ခွင့်တာဝန်များကို အဆင့်ဆင့်သို့ ခွဲဝေပေးထားခြင်းဖြစ်ပြီး ထိုသို့ပေးအပ်ရာ တွင် အခြေအနေကိုမူတည်၍ ကြုံတွေ့လာရသော အခက်အခဲများအပေါ်ဖြေရှင်းရန် လိုအပ်သောကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ် ချက်များချခွင့်ကိုပါ အဆင့်ဆင့်သို့ပေး အပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။

“မြေယာနှင့်ပတ်သက်သော ပဋိပက္ခများအပေါ် ပူးပေါင်းခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှု (Joint Conflict Analysis)” ဆိုသည်မှာ ပဋိပက္ခထဲတွင်အကျိုးစီးပွားအရ ဆက် စပ်နေကြသော အုပ်စုများအသီးသီး၊ ဘက်အသီးသီးအား ပူးပေါင်းကာ ပြဿနာအပေါ် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာသုံးသပ်သည့် လုပ်ငန်းဖြစ်သည်။)

မြေပြဿာနာပဋိပက္ခများတွင် နိုင်ငံရေးအခန်းကဏ္ဍသရုပ်သဏ္ဍာန်ရှိမှု (Political Roles)များ၊တာဝန်ခံမှုများ (Responsibilities)နှင့်သီအိုရီနည်းနာအခြေခံလုပ်ငန်းစဥ်များ
(Technical Work Streams)ကြားတွင် ရှင်းလင်းပြတ်သားသောဆက်နွယ်မှုများ(Clearer Linkages)ရှိရမည်ဖြစ်သည်။

မြေကိစ္စရပ်များ၏သဘောသဘာဝအ ရပင် ရင်ဆိုင်နေရသောပြဿနာမှာ…

• ၁။ အကာအကွယ်ပေးရန်ကိစ္စ (Protection Issue)သို့မဟုတ် နိုင်ငံရေးအရကိစ္စ (Political Issue) မျိုးဘက်ကိုသာရောက်နေသော ချက်ချင်းလက် င င်းဆောင်ရွက်ရမည့်ကိစ္စများ (Emergency Contexts)အဖြစ်ရှိနေတတ်ခြင်း။
• ၂။ ထိုသို့ချက်ချင်းလက်ငင်းဆောင်ရွ က်ရမည့်ကိစ္စများအဖြစ်ရှိနေသော်လည်း ပညာရပ်ဆိုင်ရာသဘောတရားအ မြင်များ(Technical Aspects)နှင့်ချိတ် ဆက်မှုပြတ်တောက်ခြင်းများ (De-linked)ဖြစ်နေတတ်ခြင်း။
• ၃။ မြေယာကိစ္စ၌ ပညာရပ်ဆိုင်ရာလုပ် ဆောင်ချက်များ(Technical Issues)ကိုလက်ခံလိုက်ရ၍တိုးတက်မှုများ (Development Phase)ရှိနေသော်လည်း နိုင်ငံရေးနယ်ပါယ်၏သဘောထားအမြင်က ထိုဖြစ်စဥ်တွင် ချိတ်ဆက်မှုပြတ်တောက်နေပြန်ခြင်း။” စသည့် အခြေအနေများဖြစ်သည်။

အခရာကျသောဆုံးဖြတ်ချက်များချမှတ်ရန် လိုအပ်သောအချက်အလက်များအား ဖလှယ်ခြင်း (Relevent Data Exchange)နှင့် အချက်အလက်များအား ကဏ္ဍအလိုက်စုဆောင်းခြင်းများ (Integration of Data)အတွက် ကုလ သမဂ္ဂ၏စဥ်ဆက်မပြတ်ဖွံ့ဖြိုးမှုအစီအစဥ်ရလဒ်များဖော်ဆောင်ရေးဆိုင်ရာ စောင့်ကြည့်ကြပ်မတ်ရေးအေဂျင်စီများကြားတွင် တိုးတက်သောပေါင်းစပ်ညှိ့နှိုင်းမှုများရှိရမည်ဖြစ်သည်။

မြေကိစ္စရပ်သည် ပဋိပက္ခနှင့်ဆက်နွယ်နေသောအခါလသမဂ္ဂ၏ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုကကဏ္ဍအသီးသီးအလိုက်စု ပေါင်းလုပ်ကိုင်မှုဖြင့်ရလဒ်များ (Cross-Pillar Outcomes)ရရှိအောင်ဦးဆောင်ရမည်ဖြစ်သည်။

ထိုသို့ဦးဆောင်ရာတွင် မြေနှင့်ပတ်သက်သော ToC လုပ်ငန်းစဥ် များအပေါ်အခြေခံရမည်ဖြစ်သည်။ ToC လုပ်ငန်းစဥ်များသည်အာဏာလုပ်ပိုင်ခွင့်ဖြင့် မောင်းနှင်နိုင်စွမ်းရှိအုပ်စုများ (Power Dynamics)နှင့်မြေယာဆက်နွယ်ပတ် သက်မှုများ (Land-Related Relationships)အပေါ် လွမ်းမိုးနိုင်ဩဇာညောင်းနိုင်ရမည်ဖြစ်သည်။

ထိုသို့ လွမ်းမိုးနိုင်ရန် လိုအပ်သောအရည်အသွေးများကိုတိုးတက်မှုများ (Targeted Capacity Development)၊ ရှူဒေါင့်အသစ်ဖြင့်ချဥ်းကပ်မှုများ (Initiatives)၊ စုပေါင်းလုပ်ကိုင်ဖော်ဆောင်ခြင်းများ (Coalitions)၊ အခက်အခဲများကိုရင်ဆိုင်ကျော်လွှားနိုင်သူများ (Champions)ပါဝင်သည့် စွမ်းရည်ကူးစပ်ပေးသော ဆောင်ရွက်မှုများ(Catalytic Activities)ကိုပါ ToC တွင်ဖော်ဆောင်ယူရမည်ဖြစ်သည်။

ကုလသမဂ္ဂမှ မြေယာကိစ္စရပ်နှင့် ဆက် နွယ်သောပဋိပက္ခအပေါ် ဝင်ရောက်စွ က်ဖက်ရန် လမ်းကြောင်းများ အတည် ပြုခြင်း(Identify Entry Points)ကို ဖော်လာသည်နှင့် တပြိုင်နက် အဆိုပါ အ ချက်အားလုံးမှာ တချိန်တည်းတပြိုင်တည်းတိုးတက်မှု (Once Development) ရှိနေရမည်ဖြစ်သည်။ (ToC ဝေါဟာရ၏အဓိပ္ပါယ်မှာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲခြင်း၏ သီအိုရီ (Theory of Change) ဖြစ်သည်။၏

Theory of Change တွင် အရေးပါသောအချက်များတွင် …

• ၁။ အစီအစဥ်က မည်သည့်ကိုပြုလုပ်မည် ဆိုသော (Activities)။
• ၂။ ထိုသိုပြုလုပ်ခြင်းမှ ထွက်ပေါ်လာသောတိုက်ရိုက်ရလဒ် (Outputs)။
• ၃။ ထိုတိုက်ရိုက်ရလဒ်ကြောင့် ဖြစ်လာသော တဦးချင်းအလိုက်ခံရသည့်အကျိုးဆက် (Outcomes)။
• ၄။ ထိုရလဒ်များ၊အကျိုးဆက်များကြောင့် လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့်ပတ်ဝန်း ကျ င်ကို ရိုက်ခတ်လာမည့် ရေရှည်အကျိုး ဆက် (Impact)။
• ၅။ ထိုသို့ရလဒ်များအကျိုးဆက်များ၊ ရိုက်ခတ်မှုများရှိကိုရှိလာမည်ဟု သီအို ရီအရ ယုံကြည်ယူဆချက် (Assumptions)။
• ၆။ သီအိုရီအရ အကောင်အထည်ဖော်သောအခါ ဖြစ်လာမည့် နိုင်ငံရေး၊လူမှု ရေး၊စီးပွားရေး စသည့်ပတ်ဝန်းကျင်အခြေအနေများကို နားလည်သဘော ပေါက်ထားမှု (Context)ပါဝင်သည်။)

နိုင်ငံတကာလွမ်းခြုံအဆင့်နှင့် ဒေသတွင်းနိုင်ငံတကာအဆင့်များတွင် ပေါ င်းစပ်ညှိ့နှိုင်းများက နယ်နိမိတ်များကိုကျော်လွန်မှု (Transgress Borders) ပုံစံဖြစ်လာသော မြေနှင့်ဆက်နွယ်သောပဋိပက္ခများ၏မူလဇစ်မြစ် (Root Causes)ကို ကိုင်တွယ်ရာတွင်လိုအပ်သည်။

မြေနှင့်ဆက်နွယ်သော ပဋိပက္ခများသည် မကြာခဏဆိုသလို ဥတုရာသီပြောင်းလဲမှု၊ လူဦးရေထူထပ်များပြားလာမှု၊ မြို့ပြများကြီးထွားလာမှု၊ နိုင်ငံထဲမှ လူများထွက်ခွာသွားမှုနှင့်စားနှပ်ရိက္ခာမဖူလုံမှုများအဖြစ်လည်း ဖော်ပြခံနေရသည်။

ဆက်လက်ဖော်ပြပါမည်။